Tabele prestacyjne z roku 1846

Powiat stopnicki – tabele prestacyjne z roku 1846

Wiemy że księgi metrykalne (pierwopisy i wtóropisy) wytworzone w parafiach z dawnego powiatu Stopnickiego w znaczmy stopniu nie dotrwały do naszych czasów. Takie parafie jak: Pacanów, Stopnica, Kargów, Tuczępy, Czyżów Szlachecki, Biechów mają zachowane księgi dopiero od roku 1875.  W Archiwum Państwowym w Kielcach znajduje się zespół który zawiera tzw. tabele prestacyjne (wykaz powinności) z roku 1846. Czyli na start cofamy się o 29 lat od roku 1875. Tabele prestacyjne z roku 1846 powstały na mocy ukazu 7 czerwca 1846 wydanego przez Cesarza Rosji i Króla Polski Mikołaja I w Królestwie Polskim.  Nie będę się zagłębiał w tło historyczne tego ukazu (jest dużo publikacji na ten temat) zajmę się informacjami jakie my genealodzy, możemy tam odszukać.

Tabele zostały opracowane, wydrukowane i rozesłane w pierwszej kolejności do dóbr rządowych a następnie prywatnych i duchownych. Całość została zatytułowana „Tabella wykazująca uposażenie, obowiązki i powinności Rolników po Wsiach i Miastach osiadłych”.  Na pierwszej stronie umieszczono krótką instrukcję jak wypełnić tabele. Przypomnę niektóre zapisy ponieważ ułatwi to w rozczytaniu samej tabeli.

1. W szczególności należy najprzód włościan mających ziemi trzy morgi lub więcej, a następnie dopiero do wymienienia mniej ziemi posiadających przystąpić, oddzielając pierwszych od drugich. Przypomnę że Ukaz z 7 czerwca daje ochronę rolnikom którzy posiadają więcej niż trzy morgi ziemi, nie można ich było rugować (przynajmniej w teorii).
2. Gdy przy szczupłej liczbie osad w jednej wsi, dało się drugiej wsi mieszkańców zamieścić to nie jest zabronione, byleby o tem w tytule wzmianka właściwa uczynioną była 

Czytając pierwszą tytułową stronę tabeli dostajemy informację bardzo konkretną o jaką wieś, miasto chodzi. Poczynając od nazwy wsi np. Kępa Lubawska do Dóbr Głównych Kępa Lubawska należące własności Eugeniusza Bogusz w Parafii Pacanów Gminie Kępa Lubawska Okręgu Stopnickim powiecie Stopnickim Guberni Radomskiej.

Tabela jest bardzo obszerna w sensie technicznym składa się z pięciu części. Pierwsza cześć zawiera informacje o uposażeniu rolnika. Oprócz danych osobowych (imię i nazwisko zapewne głowy rodziny) oraz numeru domu umieszczono tam szereg interesujących informacji. W szczegółach mamy podane ilości ziemi uprawianej w siedlisku i ogrodzie warzywnym rozpisane na pola, łąki, pastwiska (wartości podane w morgach i prentach) wraz z wysiewami (wartości podane w korcach i garcach ).  Dalej mamy  informacje o budynkach : dom mieszkalny, spichlerz, stodoła, szopa, obora i chlew. Mamy informacje jakimi budynkami dysponował nasz przodek mało tego, jest informacja czy budynki są jego czy być może dworskie. Wiemy też czym dysponował w swoim gospodarstwie jakim sprzętem jak wóz, pług, brona, kosa i siekiera. Wiemy co miał w inwentarzu konie, woły, krowy, świnie oraz informacje czy to była jego własność czy czasem była to tzw, załoga dworska czyli własność dworska. Wiele innych opisowych informacji o pastwiskach, funduszu żelaznym, ulg w przypadku klęski, drewnie do budowli.  Naprawdę sporo ciekawych informacji.

Część druga tabeli zawiera informacje o obowiązkach rolnika w stosunku do właściciela dóbr. Tutaj znajdziemy informacje o znanej nam pańszczyźnie ile tej pańszczyzny i jakiej formie musiał nasz przodek świadczyć. Jest tu informacja o pańszczyźnie stałej tygodniowej, wartości są podane w dniach (w tygodniu) z podziałem na pańszczyznę sprzężną i ręczną. Ilość dni pańszczyzny tygodniowej jest również podzielona na pory roku czyli lato i zimę. Dalej mowa o robociznach i nadzwyczajnych posługach zwanymi darmochami, próżnicami, tłukami, stróżami, gwałtami, burgami (te nadzwyczajne powinności znosił ukaz 7 czerwca 1846 roku, zdefiniowano ponad 121 pozycji w tym zakresie). Oprócz tego kilka innych informacji typu czy oddaje osep w zbożu (korce i garce), czy zobowiązany jest do danin w postaci gęsi, kapłonów, kur (w sztykach) jaj, grzybów .

Część trzecia dotyczy obowiązków dla instytucji duchownych. Znana nam wszystkim dziesięcina w formie pieniędzy (ruble, kopiejki), życie (korce, garce), robocizną (w dniach).

Czwarta część dotyczy obowiązków wobec gminy w formie opłat, danin, robót, posług

Piąta część obowiązki wobec rządu, czyli znane na podatki opłacane rocznie:  poddymniego, kontyngentu liwerunkowego, szarawarku drogowego, transportowego, rekrutowego.

Dość często do samej tabeli dokładane są karty z różnymi opisami, uwagami,

Ostatnia strona to informacja o tym jakie darmochy najmy przymusowe w dobrach uchylone być winny. Podana jest gubernia, powiat, gmina, wieś oraz opis z tabeli dotyczący darmoch i najmów przymusowych. Podpisy osób upoważnionych, pieczęć i podpis wójta, burmistrza .

Niestety są duże ubytki w zbiorach i trzeba liczyć się z tym że nie znajdziemy tabel prestacyjnych z roku 1846 dla interesującej nas miejscowości. Zespół tabel prestacyjnych znajdujący się z zasobach Archiwum Państwowego w Kielcach z roku 1846 z powiatu stopnickiego również jest zdekompletowany i brakuje pierwszych 41 pozycji na 142 pozycje zachowane. Znajdziemy tam miejscowości z parafii Pacanów takie jak : Kępa Lubawska, Mietel, Słupia Wielka, Karsy Małe, Książnice, Niegosławice, Rataje, Karsy Wielkie, Słopiec. Żabiec, Kółko, Szczeglice. Parafia Stopnica : Kuchary, Smogorzew, Prusy, Strzelce, Folwarki. Oraz z innych parafii jak : Kije, Janina, Szaniec, Korytnica, Kotuszów, Busko, Wiślica, Kurozwęki, Chmentów, Chmielnik, Beszowa, Chotel Czerwony, Bogucice, Piotrkowice, Nowy Korczyn, Tuczępy, Gnojno, Oleśnica, Strożyska, Lisów (Budzów), Sędziejowice, Dobrowoda, Brzeziny, Łukawa, Drugnia, Koniemłoty, Ostrowce, Pińczów, Szczaworyż, Sobków, Zagość, Piasek Wielki, Potok, Szydłów, Zborówek, Świniary, Zagoń, Solec.

Tabele prestacyjne są o tyle ważne że niosą w sobie naprawdę sporo konkretnych informacji o przodkach, są również pewnym punktem odniesienia dla późniejszych dodatkowych tabel do tabel prestacyjnych z różnych lat jak również dla tabel nadawczych/ likwidacyjnych związanych z ukazem „O uwłaszczeniu włościan w Królestwie Polskim” z dnia 2 marca 1864 roku wydanym przez cara Aleksandra II Romanowa.